Maakt u zich zorgen over uw paard tijdens deze warme zomerdagen?
U bent niet alleen. Door steeds extremere temperaturen in België en Nederland neemt de kans op hittestress sterk toe. En dat kan ernstige gevolgen hebben voor uw paard: van uitdroging en prestatieverlies tot koliek en zelfs oververhitting.
In dit artikel ontdekt u hoe u hittestress herkent én voorkomt. Met heldere tips en actuele richtlijnen.
Wat is hittestress bij paarden?
We kijken allemaal uit naar mooi weer, maar wanneer het echt warm wordt, kan dit bij paarden voor hittestress zorgen. Hittestress is opwarming van het lichaam met warmteziekten tot gevolg. Men spreekt van hittestress wanneer een dier niet in staat is zijn lichaamstemperatuur te regelen. Dit is een vaak onderschat probleem.
Eerst en vooral moet er een onderscheid gemaakt worden tussen hittestress bij mensen en bij paarden. Paarden hebben namelijk een totaal verschillende stofwisseling en raken veel sneller verhit dan mensen.
Het paard en zijn lichaamstemperatuur
De thermoneutrale zone (of comfortzone) van een paard ligt tussen 5°C en 25°C. Dit betekent dat binnen deze range het paard niets moet doen om de lichaamstemperatuur (37,2°C tot 38,3°C) te behouden. Onder 5°C en boven 25°C zal het paard wel moeten compenseren, bijvoorbeeld via spierrillingen wanneer de lichaamstemperatuur daalt onder 5°C en via zweten wanneer hij stijgt boven 25°C.
💡 Wist u dat een paard tot wel 15 liter zweet per uur kan verliezen bij intensieve inspanning in de hitte? Als uw paard zijn warmte niet meer kwijt kan, raakt het oververhit. Dat noemen we hittestress.
Een paard kan zich dus perfect aanpassen aan temperaturen boven de 25°C door transpiratie. Echter, op een warme en windstille dag met een hoge luchtvochtigheid kan een paard in hittestress geraken. Als de luchtvochtigheid erg hoog is, zal het zweet lastiger verdampen en geraakt het paard zijn warmte niet kwijt.
Symptomen van hittestress bij paarden
Herkent u een van deze signalen? Dan is snel ingrijpen cruciaal:
- snelle, oppervlakkige ademhaling
- overmatig zweten of juist helemaal niet meer zweten
- sloom gedrag, wankel lopen
- verhoogde hartslag
- warme oren en neus
- spiertrillingen of flauwvallen
- donkere, plakkerige slijmvliezen
- minder plassen of donkere urine
Let op: bij twijfel, altijd contact opnemen met uw dierenarts
Arbeid bij warm weer
Bij zwaar werk wordt er extra warmte geproduceerd door de spieren en kan het paard makkelijk 15 liter zweet verliezen op één uur tijd. Het is dus zeer belangrijk om altijd vers drinkwater te voorzien (een paard drinkt normaal tussen de 15 en 40 liter per dag, afhankelijk van de buitentemperatuur). Eventueel kan het aangeboden water na een inspanning licht gezouten worden (ongeveer één theelepel (5 à 6 gram) per 20 liter). Zo worden ook enkele elektrolyten aangevuld die het paard verliest door het zweten.
Paarden die een zeer zware inspanning geleverd hebben, zijn zo veel elektrolyten kwijt dat de dorstprikkel verdwijnt. Dit leidt uiteraard snel tot problemen, want de dieren drogen verder uit, ondanks dat ze voldoende water aangeboden krijgen. Lauw water is ook beter dan ijskoud water. Van lauw wordt namelijk beter doorgedronken en bevordert dus de wateropname.
Hoe voorkomt u hittestress bij paarden?
Voor de hitte toeslaat:
- plan het werk slim: rijd ‘s ochtends vroeg of laat in de avond
- schaduw & verkoeling: zorg dat uw paard op de wei altijd schaduw of een schuilstal heeft
- voldoende water: vers water moet altijd beschikbaar zijn, minstens 40–50 liter per dag
- elektrolyten aanvullen: geef elektrolyten om het zweetverlies te compenseren
Tijdens hete dagen:
- train niet boven 30 °C
- koel slim af: spoel uw paard af met lauw water en schraap telkens goed af
- gebruik een koelvest of natte doeken op hals en borst
- voer licht verteerbaar: kies voor nat hooi of slobber met extra mineralen
- let op het gedrag: merkt u iets ongewoons? Stop meteen en koel uw paard af
Na de inspanning:
- lange cooling-down: stappen tot ademhaling en hartslag normaal zijn
- monitor herstel: meet eventueel de temperatuur of gebruik een hartslagmeter
- herstelvoeding: geef water met elektrolyten of meng elektrolyten in vloeibare vorm of in poedervorm door de voeding
Hoe het paard efficiënt afkoelen?
Idealiter stapt u best minimum 15 min met het paard na het werk (liefst zonder zadel, peesbeschermers etc.). Vervolgens is het aangeraden om het dier af te spoelen en het water onmiddellijk te verwijderen met een zweetmes. Het gaat er namelijk om dat het paard afkoelt door het verdampen van het water. U herhaalt dit best tot het water niet meer opgewarmd wordt door de lichaamswarmte van het paard.
Het hoofd, de hals en benen zijn de voornaamste lichaamsdelen die afgekoeld moeten worden. Bij deze lichaamsdelen zijn de bloedvaten zeer oppervlakkig gelegen, waardoor tijdens het koelen het bloed sneller gekoeld wordt. Ook de bespiering aan de achterhand is belangrijk. Tussen de koelbeurten door kan er gestapt worden.
Wat bij wedstrijden en transport?
Wist u dat wedstrijden soms worden afgelast door het hitteprotocol van KNHS of Paardensport Vlaanderen?
❗ Bij temperaturen boven de 35 °C mag u uw paard niet transporteren volgens de Europese transportverordening. (Uiteraard mag dit wel in een geklimatiseerde vrachtwagen.)
Tijdens het transport is namelijk veel spierarbeid (en dus ook warmteproductie) nodig bij het balanceren in de trailer. In combinatie met een slechte ventilatie, zorgt dit voor een enorme opwarming van het lichaam van het paard. Indien de rit langer duurt dan 2 à 3 uur is het aangeraden om een rustpauze te voorzien waarbij het dier water en nat hooi aangeboden krijgt.

Op de weide
Om hittestress bij paarden te vermijden is het van belang dat een paard op de weide in de schaduw kan staan. Het beste moment om uw paard op de weide te zetten is de ochtend. De buitentemperatuur is op dat ogenblik nog acceptabel, het gras bevat minder suikers en er zijn beduidend minder vliegen aanwezig.
De huidplooitest
Het is mogelijk om zelf te testen of uw paard uitgedroogd is. Dit doet u door een huidplooi ter hoogte van de hals vast te nemen en opnieuw los te laten. Als deze plooi langer dan 4 seconden blijft staan, vertoont het paard uitdrogingsverschijnselen. Ook zal de urine van het paard een stuk donkerder worden van kleur. Uitdroging kan aanleiding geven tot koliek (verstopping). Het is dus belangrijk om op zeer warme dagen uw paard goed in de gaten te houden.
Enkele tips samengevat
Enkele tips om uw paard af te koelen bij zeer warm weer:
- Zorg voor schaduw
- Zorg altijd voor voldoende vers en schoon water
- Lauw water is beter dan koud water
- Houd het gedrag van uw paard in het oog en controleer of het dier voldoende drinkt
- Zet paarden bij warm weer niet te hard aan het werk
- Let op bij het vervoeren van paarden bij warm weer
Is uw paard na de arbeid sloom, wil het niet drinken, heeft het een versnelde ademhaling (frequentie hoger dan 40/minuut) of een levensbedreigende, hoge lichaamstemperatuur (40°C of hoger)? Contacteer dan steeds uw dierenarts!